Προορισμοί » Ζαγόρι » Αξιοθέατα » Φυσικό περιβάλλον
Αν κανείς σκεφτεί ποια είναι τα συστατικά της συνταγής που κάνει το Ζαγόρι τόσο δημοφιλή προορισμό, ίσως το πρώτο στη σειρά να είναι το φυσικό περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό έχει μείνει σχεδόν αναλλοίωτο, όχι επειδή υπήρχε τέτοια πρόθεση από πλευράς πολιτείας, αλλά ακριβώς για τον αντίθετο λόγο: Το ορεινό συγκρότημα της Τύμφης βρισκόταν αρκετά μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα που δεν κατάφεραν να το επηρεάσουν, αλλοιώνοντας έναν γεωλογικό και οικολογικό παράδεισο, δυσκολεύοντας όμως παράλληλα την ζωή των κατοίκων που αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν. Σήμερα ευτυχώς, οι κάτοικοι έχουν συνειδητοποιήσει την αξία του φυσικού τους περιβάλλοντος αλλά και της παράδοσης, προστατεύοντάς τα, με αποτέλεσμα αυτά να τους το ανταποδίδουν απλόχερα.
Εμείς παραθέτουμε εδώ λίγα στοιχεία για μερικά από τα θαύματα της φύσης στο Ζαγόρι:
- Το Φαράγγι του Βίκου
- Ο Ποταμός Βοϊδομάτης
- Η Δρακόλιμνη της Τύμφης
- Οι Κολυμπήθρες του Πάπιγκου
- Οι παγετώνες
- Οι κορφές
- Τα βάραθρα
Και μόνο η περιήγηση σε όλα αυτά αποτελεί από μόνη της μιαν εμπειρία ζωής.
Το Φαράγγι του Βίκου
Το Φαράγγι του Βίκου αποτελεί ένα από τα εντυπωσιακότερα δημιουργήματα της φύσης, όχι μόνο για την περιοχή αλλά για ολόκληρο τον πλανήτη, αφού είναι ένα από τα μεγαλύτερα και βαθύτερα φαράγγια του κόσμου. Το πλήρες μήκος του (από το Γεφύρι του Μίσιου μέχρι τη Γέφυρα του Πάπιγκου) είναι 14Χμ. Το στενότερο σημείο του έχει πλάτος 250μ περίπου και βρίσκεται στη θέση Προσήλιο, στο χωριό Βίκος, ενώ το βάθος του σε κάποια σημεία φτάνει μέχρι τα 1200μ. Λόγω της σπάνιας γεωλογικής και οικολογικής του αξίας έχει υπαχθεί, μαζί με τον Βοϊδομάτη, τον Αώο και την περιοχή που περικλείουν, στο καθεστώς των Εθνικών Δρυμών. Το μεγαλύτερο μέρος του φαραγγιού διασχίζεται από τον Ξηροπόταμο, η αρχή του οποίου βρίσκεται κοντά στο Δίλοφο, μέχρι που κάτω από το χωριό Βίκος, μέσα στην ίδια κοίτη, πηγάζει ο Βοϊδομάτης για να συνεχίσει μέχρι την έξοδο. Χαρακτηριστικά σημεία όπου μπορεί κάποιος να έχει μια πανοραμική άποψη του φαραγγιού είναι το χωριό Βίκος, ο δρόμος προς το Μεγάλο Πάπιγκο, η Μονή Αγίας Παρασκευής στο Μονοδένδρι και η Μπελόη κοντά στο Βραδέτο. Η καλύτερη όμως γνωριμία με το φαράγγι γίνεται αν το περπατήσετε, με πιο συνηθισμένη διαδρομή αυτήν που ξεκινά από το Μονοδένδρι και καταλήγει στο χωριό Βίκος.
Ο Ποταμός Βοϊδομάτης
Ο Βοϊδομάτης είναι το κύριο ποτάμι του Ζαγορίου, αποτελώντας πηγή πλούτου για τους κατοίκους αλλά και ζωής για την σπάνιας ομορφιάς χλωρίδα και πανίδα που τον περιβάλλει. Ο ποταμός αρχίζει το ταξίδι του μέσα από το Φαράγγι του Βίκου, όπου βρίσκονται οι πηγές του, ανάμεσα στα χωριά Μικρό Πάπιγκο και Βίκος, για να καταλήξει στην πεδιάδα της Κόνιτσας, όπου ενώνεται με τον μεγάλο του αδελφό, τον Αώο, ώστε τελικά να συνεχίσουν μαζί το ταξίδι τους μέχρι την Αδριατική θάλασσα. Σχεδόν σε όλο το μήκος του καλύπτεται από πλούσια βλάστηση που χαρίζει μια γαλαζοπράσινη διαφανή απόχρωση στα πεντακάθαρα νερά του. Σ' αυτά τα νερά, στο τμήμα από την Γέφυρα του Πάπιγκου (ανάμεσα στην Αρίστη και το Μεγάλο Πάπιγκο) μέχρι το Γεφύρι της Κλειδωνιάς, αναπτύσσονται μια σειρά δραστηριοτήτων, όπως το rafting, το canoe και το kayak, ενώ στις όχθες του υπάρχουν μονοπάτια για πεζοπορία και βράχια για αναρρίχηση. Σημεία όπου μπορεί κανείς να τον θαυμάσει είναι οι πηγές του (με κατάβαση από τα χωριά Μικρό Πάπιγκο και Βίκος), η Γέφυρα του Πάπιγκου (όπου περνάει κανείς με το αυτοκίνητο πηγαίνοντας για Μεγάλο Πάπιγκο) και το Γεφύρι της Κλειδωνιάς (όπου φτάνει χωματόδρομος από τον δρόμο προς Κόνιτσα). Αλλά το καλύτερο είναι να τον περπατήσετε, ακολουθώντας ένα από τα μονοπάτια στις όχθες του, γιατί μόνο έτσι μπορείτε να τον θαυμάσετε όσο του αξίζει.
Η Δρακόλιμνη της Τύμφης
Η Δρακόλιμνη της Τύμφης είναι μια μικρή αλπική λίμνη που βρίσκεται στην ίδια γραμμή και υψόμετρο (στα 2100μ) με την βορειοανατολική κορυφογραμμή της Τύμφης και οφείλει την δημιουργία της στους τελευταίους παγετώνες (πριν από 10000 χρόνια) που διαμόρφωσαν το τοπίο αυτό. Στον ορεινό όγκο της βόρειας Πίνδου, υπάρχουν κι άλλες δρακόλιμνες, που πήραν το όνομά τους από την μυθολογία που τις θέλει κατοικίες των δράκων του βουνού. Στην πράξη, οι δρακόλιμνες αλλά και όλες οι άλλες μικρές αλπικές λίμνες, τροφοδοτούνται από τα χιόνια που σκεπάζουν τις γύρω εκτάσεις τον χειμώνα και λιώνουν την άνοιξη. Η δρακόλιμνη βρίσκεται σε ένα τοπίο σπάνιας ομορφιάς, με καταπληκτική πανοραμική θέα των κορφών του βουνού, δίνοντας την αίσθηση μιας μοναδικής πισίνας τοποθετημένης σε μια ταράτσα που αγγίζει τον ουρανό. Στα νερά της φιλοξενούνται οι αλπικοί τρίτωνες, ένα σπάνιο είδος αμφίβιας σαύρας. Αν και έχουν ειπωθεί πολλές υπερβολές για το βάθος της, μετά από μετρήσεις βρέθηκε ότι αυτό δεν ξεπερνά τα 3μ. Για να την επισκεφθεί κανείς, απαιτείται πεζοπορία 2ω:30λ από το Μικρό Πάπιγκο μέχρι το Ορειβατικό Καταφύγιο Αστράκας και από εκεί χρειάζεται άλλη 1ω μέχρι τη λίμνη.
Οι Κολυμπήθρες του Πάπιγκου
Στο χαμηλότερο σημείο του δρόμου από Μεγάλο Πάπιγκο προς Μικρό Πάπιγκο, ο δρόμος περνά από γεφύρι που ενώνει τις όχθες μικρού ρυακιού που ονομάζεται Ποτίστρες. Ακολουθώντας μόνο για 50μ ένα μονοπάτι που ξεκινάει ακριβώς δίπλα από το γεφύρι, μπορεί κανείς να φτάσει σε ένα μικρό και στενό φαράγγι που έχει σκάψει το ρυάκι, δημιουργώντας στο εσωτερικό του ένα σύνολο από μικρές λιμνούλες που περιβάλλονται από επίπεδες πλάκες σχιστόλιθου. Κάθε μια από αυτές τις λιμνούλες σε προκαλεί να βουτήξεις στα νερά της, ειδικά όταν η ζέστη του καλοκαιριού γίνεται ανυπόφορη. Σε δυο σημεία, οι κάτοικοι του Πάπιγκου έχουν κτίσει μικρά φράγματα, τα οποία διαθέτουν και "πόρτα", δηλαδή άνοιγμα που μπορεί να κλείνει ή να ανοίγει αν θέλουμε να δημιουργήσουμε μεγαλύτερες λίμνες προκειμένου να δροσίζονται μέσα περισσότεροι επισκέπτες. Αν λοιπόν βρεθείτε εκεί καλοκαίρι, μην ξεχάσετε το μαγιό σας. Έχετε όμως και το νου σας, αφού σε κάθε σημείο με νερό, τα φίδια δεν είναι σπάνια.
Οι παγετώνες
Παγετώνες στην Ελλάδα; Που; Μα φυσικά στην Τύμφη. Πριν από 10000 χρόνια, την εποχή των τελευταίων παγετώνων, η ηπειρωτική Ελλάδα σχεδόν στο σύνολό της, καλυπτόταν από παγετώνες. Οι παγετώνες είναι αιώνιοι πάγοι που προέρχονται από χιονοπτώσεις που δεν προλαβαίνουν να λιώσουν εντελώς κατά την διάρκεια του ετήσιου κύκλου, καλύπτοντας έτσι για εκατομμύρια ή χιλιάδες χρόνια μια περιοχή. Σήμερα βέβαια δεν θα δείτε κανένα ενεργό παγετώνα, αλλά τις μεταβολές που προκάλεσε ο προηγούμενος στην επιφάνεια του εδάφους. Επειδή ένας παγετώνας ποτέ δεν είναι ακίνητος, αλλά εκατομμύρια τόνοι πάγου συνεχώς κυλούν πάνω στις πλαγιές και τα φαράγγια του βουνού προς τις χαμηλότερες περιοχές μέχρι να βρεθούν σε ζεστό κλίμα και να λιώσουν, σπάει και συμπαρασύρει πέτρες κάτω από αυτόν, τρίβοντας και λειαίνοντας το πετρώδες έδαφος και στοιβάζοντας μεγάλους και μικρούς ογκόλιθους εκεί που λιώνει και χάνει τη δύναμή του. Αυτά τα ίχνη, όταν οι παγετώνες εξαφανίστηκαν από την περιοχή, συνήθως καλύπτονται από μεταγενέστερο έδαφος (χώμα) και βλάστηση που φυτρώνει από πάνω. Όλη όμως η ορεινή κοιλάδα που σχηματίζεται από την βορειοανατολική κορυφογραμμή της Γκαμήλας και την Αστράκα, καθώς και οι πλαγιές του Λάπατου πάνω από το Ορειβατικό Καταφύγιο Αστράκας, δεν έχουν καλυφθεί και αποκαλύπτουν την δύναμη της φύσης: Επίπεδες πέτρες που λειάνθηκαν από την ολίσθηση και σωροί στοιβαγμένων ογκόλιθων θα σας μεταφέρουν στο εσωτερικό ενός θαυμαστού εργαστηρίου της φύσης.
Οι κορφές
Το ορεινό συγκρότημα της Τύμφης οριοθετείται στα βόρεια από τον ποταμό Αώο, στα δυτικά από τον ποταμό Βοϊδομάτη, και προς τα νότια από το ρέμα Γυφτόκαμπος που στη συνέχεια μετονομάζεται σε Σκαμνελιώτικο ρέμα πριν συναντήσει τον Βοϊδομάτη. Οι κυριότερες κορφές του συγκροτήματος είναι ο Λάπατος (2251μ), η Νταβάλιστα, ο Πλόσκος (2377μ), η Γκαμήλα I (2497μ), η Γκαμήλα II (2480μ), ο Καρτερός (2478μ), τα Μεγάλα Λιθάρια (2467μ), η Τσούκα Ρόσσα (2377μ), η Γκούρα (2466μ) και η Αστράκα (2436μ). Οι κορφές αυτές θεωρούνται από τις πιο απομακρυσμένες και αλπικές στην Ελλάδα, είναι όμως προσβάσιμες με πεζοπορία, ενώ παράλληλα επειδή σχηματίζουν εντυπωσιακές ορθοπλαγιές, εκεί σκαρφαλώνονται και αναρριχητικές διαδρομές από το 1955. Συνηθισμένα σημεία εκκίνησης για τις κορφές είναι το Μικρό Πάπιγκο, το Ορειβατικό Καταφύγιο Αστράκας, το Τσεπέλοβο, η Κόνιτσα και το Βρυσοχώρι.
Τα βάραθρα
Η σύνθεση των πετρωμάτων της Τύμφης σε συνδυασμό με την δράση του νερού και του πάγου, έχει οδηγήσει στη δημιουργία μερικών από τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα βάραθρα στην Ελλάδα. Τα βάραθρα είναι σπήλαια που αναπτύσσονται κατακόρυφα και ουσιαστικά μοιάζουν με τεράστια πηγάδια. Όχι μόνο η εξερεύνησή τους αλλά και η απλή επίσκεψή τους απαιτεί γνώσεις σπηλαιολογίας για λόγους ασφαλείας. Δύο από τα γνωστότερα βάραθρα της περιοχής είναι το «Βάραθρο της Προβατίνας» και το «Χάσμα του Έπους» που βρίσκονται στο οροπέδιο της Αστράκας, πάνω από τους Πύργους του Πάπιγκου. Το «Βάραθρο της Προβατίνας» έχει βάθος 405μ, δημιουργήθηκε από την συνδυασμένη δράση νερού και πάγου και είναι ένα από τα μεγαλύτερα κατακόρυφα σπήλαια του κόσμου. Εξερευνήθηκε για πρώτη φορά από Άγγλους σπηλαιολόγους το 1965, οι οποίοι ολοκλήρωσαν την μελέτη του το 1968. Το «Χάσμα του Έπους» είναι κλιμακωτό με βάθος 465μ και δημιουργήθηκε από το νερό καθώς λειτουργεί σαν καταβόθρα και αποστραγγίζει τα νερά του οροπεδίου. Χωρίζεται σε δύο διαφορετικές διαδρομές, το Έπος I με βάθος 451μ και το Έπος II με βάθος 340μ. Άλλα βάραθρα της περιοχής είναι η «Τρύπα της Νύφης» με βάθος 340μ, η «Γκαϊλότρυπα» με βάθος 200μ, η «Τρύπα του Όρνιου» με βάθος 610μ, η «Σπέρα του Tσεπέλοβου» με βάθος 228μ, και πολλά άλλα μικρά ή μεγάλα.
